بررسی سیمای حوضه آبریز کارون بزرگ در شرایط بهره‌برداری از طرح‌های توسعه‌ی در دست مطالعه یا اجرا مبتنی بر رویکرد پویایی سامانه

در این مطالعه تأثیر بهره­برداری از طرح­های انتقال بین حوضه­ای آب و طرح­های توسعه کشاورزی در دست مطالعه یا اجرا در رفتار سامانه حوضه آبریز کارون بزرگ بررسی شده است. برای این منظور سامانه حوضه آبریز کارون بزرگ مشتمل بر شش سد در حال بهره­برداری، پنج طرح انتقال بین حوضه­ای آب موجود، 12 مصرف‌کننده شرب و صنعت، هفت مصرف‌کننده پرورش ماهی و 34 مصرف‌کننده کشاورزی با استفاده از یک مدل مبتنی بر رویکرد پویایی سامانه (SDM) شبیه­سازی گردید. همچنین در این مدل وسیع و پیچیده علاوه بر کمیت آب، کیفیت آن نیز مدل­سازی شده است. در ادامه رفتار سامانه در شرایط بهره­برداری از 7 طرح انتقال بین حوضه­ای آب در دست مطالعه یا اجرا و نه طرح توسعه کشاورزی در دست مطالعه یا اجرا مورد بررسی قرار گرفت. در هر دو حالت توانایی سامانه حوضه آبریز کارون بزرگ در تولید انرژی برق­آبی و نیز تأمین نیازهای مصرف­کنندگان پایین­دست بر اساس شاخص­های کارایی اطمینان­پذیری، بازگشت­پذیری و آسیب­پذیری ارزیابی شد. نتایج نشان­دهنده آن است که در صورت بهره­برداری از تمامی طرح­های انتقال بین حوضه­ای آب در دست مطالعه یا اجرا، انرژی مطمئن تولیدشده در سامانه به­میزان 28% نسبت به شرایط موجود کاهش خواهد یافت. این میزان به­دلیل نقش حوضه آبریز کارون بزرگ در تولید انرژی برق­آبی کل کشور به­ویژه در طول ساعت­های اوج مصرف از اهمیت بسیار برخوردار است. همچنین نتایج بیان کننده آن است که در دو حالت شرایط موجود و بهره­برداری کامل از طرح­های انتقال بین حوضه­ای آب و طرح­های توسعه کشاورزی در دست مطالعه یا اجرا، اطمینان­پذیری، بازگشت­پذیری و آسیب­پذیری سامانه در محل رودخانه کارون جنوب به­ترتیب مقادیر 9/70، 67/60 و 33/36 (شرایط موجود) و 3/51، 4/49 و 66/72 را به خود اختصاص خواهد داد. ترسیم نمودارهای پهنه­بندی کمیت و کیفیت جریان­های برداشتی در محل هر یک از مصرف­کنندگان، مؤکد این نکته است که اگرچه در محدوده رودخانه­های کارون شمال و دز تأثیر­پذیری مصرف­کنندگان از بهره­برداری از طرح­های انتقال بین حوضه­ای آب و طرح­های توسعه کشاورزی در دست مطالعه یا اجرا به­مراتب کم­تر از حوضه رودخانه کارون جنوب است اما در صورت ادامه روند بهره­برداری از سامانه در شکل کنونی آن و بدون توجه به مفهوم مدیریت یکپارچه منابع و مصارف علاوه بر کاهش قابل‌توجه تولید انرژی برق­آبی، سامانه حوضه آبریز کارون بزرگ هم ازنظر کمی و هم ازنظر کیفی توانایی تأمین نیازهای مصرف­کنندگان واقع در حوضه رودخانه کارون جنوب و به­ویژه بخش­های انتهایی آن را نخواهد داشت.